(بیوگرافی)
شادروان حکیم استاد محی‌الدین مهدی الهی قمشه‌ای ـ در سال 1280 خورشیدی ـ در قمشه (شهرضا) از توابع اصفهان متولد شد. نیاکان او از سادات بحرین بودند که در زمان نادرشاه افشار به ایران مهاجرت کردند و در قمشه ساکن شدند. از 5 سالگی آموختن را آغاز کرد و تا 7 سالگی مقدمات ادبیات فارسی و عربی را آموخت و سپس به فراگیری علوم دینی نزد پدرش ملا ابوالحسن که از علمای شهر بود پرداخت و مقدمات فقه و اصول و حکمت را نیز نزد محمدهادی فرزانه قمشه‌ای آموخت.
در 14 سالگی به اصفهان رفت و از محضر محمدحکیم خراسانی و میرزا جهانگیر خان قشقایی بهره برد و در همانجا با سید حسن مدرس آشنا شد و در کلاس‌های او شرکت کرد و پس از یک سال عازم مشهد شد و در مدرسه‌ی نواب به ادامه‌ی تحصیل پرداخت و از درس آقابزرگ حکیم (در علوم نقلی و عقلی) و حاج آقا حسین قمی (فقه و اصول) و شیخ اسدالله یزدی مشهور به هراتی (منطق و حکمت) و ملا محمدعلی فاضل (حکمت و عرفان) و شیخ حسن بُرسی (فقه و اصول) استفاده کرد. پس از آن به قصد بهره‌گیری از حوزه‌ی علمیه‌ی نجف عازم سفر شد.
وی در مسیر خود به سوی نجف، در تهران به مدرسه‌ی سپهسالار (مدرسه عالی شهید مطهری) رفت و در آنجا دوباره با سید حسن مدرس ملاقات کرد و از تصمیم خود برگشت و در این شهر ماندگار شد. با دستگیر شدن مدرس، الهی قمشه‌ای نیز روانه زندان شد ولی به سفارش ذُکاء الملک فروغی (نخست وزیر وقت که رابطه علمی با وی داشت) آزاد گردید. پس از تبعید شهید مدرس، الهی کرسی تدریس او را عهده‌دار گردید و ضمن تدریس، از محضر میرزا طاهر تنکابنی (در حکمت و فلسفه) نیز بهره می‌برد.
پس از آنکه دانشگاه تهران تأسیس شد و مدرسه‌ی سپهسالار به دانشکده‌ی معقول و منقول تبدیل گردید، الهی قمشه‌ای ضمن تدریس منطق و حکمت و ادبیات در این دانشکده، با نوشتن کتاب «توحید هوشمندان» از دانشکده مزبور دکترا گرفت.
وی فقیه، فیلسوف، عارف، حکیم، شاعر، و مترجم قرآن و صحیفه‌ی سجادیه و قسمت‌های عربی مفاتیح الجنان است. او را آغازگر عصر ترجمه روان و آزاد قرآن به فارسی خوانده‌اند. از ابتدای تأسیس دانشگاه تهران به مدت 35 سال به تدریس علوم عقلی و ادبیات در این دانشگاه اشتغال داشت. تخلّص شعری وی «الهی» است. حسین و مهدیه الهی قمشه‌ای فرزندان او هستند.
خانواده :
همسر: طیبه تربتی فعال ادبی و مولف کتاب خوشه‌ها
فرزندان:
حسین: ادیب، سخنران، مترجم و نویسنده که در زمینه ادبیات و هنر و عرفان فعالیت دارد. او اصلاحاتی در ترجمه قرآن پدر انجام داد که در سال ۱۳۶۱ توسط انتشارات امیر کبیر به چاپ رسید.
نظام الدین: استاد فلسفه و رئیس کتابخانه دانشگاه تهران. وی در سال ۱۳۷۶ از دنیا رفت.
مرتضی: رئیس انجمن جئوترمال کانادا
مهدیه: شاعر و محقق
و سه دختر دیگر
درگذشت :
وی در شامگاه 24 اردیبهشت سال 1352 در 72 سالگی و در حالی که مشغول آخرین اصلاحات ترجمه‌ی قرآن بود، به لقای حق پیوست و پیکرش در قبرستان وادی‌السلام قم در اتاق شماره ۱۹ (که پس از نوسازی قبرستان، تخریب گردید) به خاک سپرده شد.
روحش شاد و یادش گرامی باد.
─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─
(نرگس مست)
این نرگس چشمانت چون فتنه بخواب اولیٰ
وز سنبل مشکینت بر چهره نقاب اولیٰ
زآن نرگس مست افکن گه تیر نگه بر من
مست ار به خطا افتاد تیرش ز صواب اولی
چون ساقی شیرین لب می تلخ دهد بستان
زآن شاهد لطف آیین مستانه عتاب اولی
تحصیل غم عشقت در مدرسه نتوان کرد
در کوه و بیابان ها با چشم پر آب اولی
تا عذر گنه خواهد آن یار کریم از ما
در دفتر ما گر نیست حرفی ز ثواب اولی
ای طایر جان منشین چون جغد درین ویران
گلزار جِنان ما را زین کهنه خراب اولی
یک هفته درین گلشن گر ناله کند بلبل
سالی به سر گلبن فریاد غراب اولی
جان در ره عشق یار دادیم (الهی) وار
گر عاشق دیداری در راه شتاب اولی
"حکیم مهدی الهی قمشه‌ای"
به نـام خــــداونـد شعـــر و ادب