عزیزا هیچ می‌دانی چه‌ها با جان ما کردی

(چه‌ها کردی)

عزیزا هیچ می‌دانی چه‌ها با جان ما کردی
هر آن جوری که کردی ز ابتدا تا انتها کردی
تو را گر نیست در خاطر بگویم تا چه‌ها کردی
از آن روزی که با آشوب عشقم آشنا کردی

نه بر زخمم نمک سودی نه بر دردم دوا کردی

نه ره نظّاره‌ام را با جمال با صفا دادی
نه گوشم را کلامی ز آن لب دیرآشنا دادی
نه زنجیری به دستم ز آن سر زلف دوتا دادی
نه پا را رخصت سیر سر کوی وفا دادی

نه لب را آشنای جرأت عرض دعا کردی

نه محتاج عجم یک جو نه ممنون عرب بودم
نه غمگین یک زمان در فکر دیبا و قصب بودم
نه لب‌شیرین به نوش شکّر و شهد طرب بودم
نه من در کنج عزلت، فارغ از قید طلب بودم

مرا دلداده‌ای وحشی غزالی بی‌وفا کردی

جنون ما ز کوی و شهر بر صحرا کشید آخر
هر آن داغی که بر دل بود بر رسوا کشید آخر
میان ما و مجنون عشق بر دعوا کشید آخر
شکیب از ما رمید و عقل از ما پا کشید آخر

نکردی تو میانِ ما و یاران فتنه‌ها ؟ کردی

هرآن گاهی که از تمکین به سوی من نگه کردی
نگه کردی و روزم را چو چشم خود سیه کردی
ز هجران کشتی‌ام ای بی‌وفا آخر تبه کردی
جفا را بر فلک بُردی وفا را خاک ره کردی

بیا انصاف پیش آور بگو این‌ها چرا کردی؟

تو مست حُسن بودی از وفا کردیم بیدارت
سگ کوی تو بودیم از صدا کردیم بیدارت
ز خود چون بی‌خبر بودی تو ما کردیم بیدارت
ز خواب اختلاط غیر، تا کردیم بیدارت

ز ما آموختی این شیوه و در کار ما کردی

ز رخسارت حیا دیدم حیا دیدم حیا دیدم
من از چشمت بلا دیدم بلا دیدم بلا دیدم
ز دستت بس جفا دیدم جفا دیدم جفا دیدم
نمی‌گویم چه‌ها دیدم چه‌ها دیدم چه‌ها دیدم

تو می‌دانی چه‌ها کردی چه‌ها کردی چه‌ها کردی

در این گلشن عجایب نونهالی داشتی صالح
سرِ راهَت، عجب وحشی غزالی داشتی صالح
تو چون (قصابِ) ما فکر محالی داشتی صالح
به بزمش با رفیقان طرفه‌حالی داشتی «صالح»

خموشی پیشه ورزیدی ولی فریادها کردی.

«قصاب کاشانی»

ای خوش آن عالم که در وی راه، پای غم نداشت

(پای غم)

ای خوش آن عالم که در وی راه، پای غم نداشت
نقش‌ها برداشت اما صورت خاتم نداشت

حسن را چندین هزار آیینه پیش رخ نبود
عکس جان گر در تن نامَحرم و مَحرم نداشت

بود کوتاه از گریبان روان دست اجل
چشم احیا هیچ‌کس از عیسی مریم نداشت

دست و تیغ غمزه بر قتل کسی بالا نرفت
زخم چشم راحت از هم‌خوابی مرهم نداشت

چید بزمی ساقی دوران که در گیتی نبود
ریخت بر خاک وجود آبی که جام‌ جم نداشت

هر دلی را شد به قصد دوستی وصلی نصیب
این ترازو، ذرّه‌ای در وزن، بیش و کم نداشت

تا توانی پی به معنی بُرد، ظاهربین مباش!
کآنچه در خاطر سلیمان داشت در خاتم نداشت

جامه‌ی اِحرام را (قصاب)! تر کردم ز اشک
داشت آن آبی که چشمم چشمه‌ی زمزم نداشت.

«قصاب کاشانی»

میان خوبرویان تا نمودند انتخاب از هم

(خانه‌ی دل‌ها)

میان خوبرویان تا نمودند انتخاب از هم
جدا کردند رخسار تو را با آفتاب از هم

ز بس کاهید ما را درد او زین هجر، از آهی
فرو ریزد بنای هستی ما چون حباب از هم

مگر اندر بغل دارند جزو بی‌وفایی را
که آموزند دایم گل‌رخان درس کتاب از هم

دل صدپاره‌ی آتش‌نهادِ خون‌چکانم را
به بزم عیش می‌گیرند خوبان چون کباب از هم

یکی از زلف پیچ و، دیگری تاب از کمر دارد
نمی‌باشد پریشان‌خاطران را پیچ و تاب از هم

دلِ آباد اگر خواهی مکن ویران دلٍ کس را
که می‌باشند اکثر خانه‌ی دل‌ها خراب از هم

نمی‌آیند بیرون روز حشر از عهده‌ی دل‌ها
اگر جوییم ما (قصاب) با خوبان حساب از هم

"قصاب کاشانی"

هر کجا عکس جمال یار می‌افتد در آب

(جمال یار)

هر کجا عکس جمال یار می‌افتد در آب
گویی از گلشن گل بی‌خار می‌افتد در آب

باز می‌دارد ز رفتن بحر را حیرت مگر
سایه‌ی آن سرو خوش‌رفتار می‌افتد در آب

یک نگاهی کن که می‌گردد صدف را آب دل
عکس این بادام تا از بار می‌افتد در آب

جوش دریا ماهیان‌ را سوخت از حسرت مگر
پرتوی، زآن آتشین رخسار می‌افتد در آب

خوشه‌ی مرجان چو بیدِ واژگون آشفته شد
سایه‌ی زلفش ز بس بسیار می‌افتد در آب

ابر تا بگذشت از دریای آن گلزار حسن
قطره چون گلگوشه‌ی دستار می‌افتد در آب

دید تا (قصاب) چشمش را دلش در خون نشست
شد چو طوفان، ناخدا ناچار می‌افتد در آب.

"قصاب کاشانی"

مگر آن آتشین‌خو آگه از بخت من است امشب

(امشب)

مگر آن آتشین‌خو آگه از بخت من است امشب
که همچون شمع مغز استخوانم روشن است امشب

به گلشن جان من دی تا از استغنا گذر کردی
ز مژگان تو گل را خار در پیراهن است امشب

ز جان‌افشانی من حسن او را شعله افزون شد
مگر بر آتش گل بال بلبل دامن است امشب

به دستارم بنفشه مشت خاکستر بوَد امشب
نگاهی کن که گلشن بی‌تو بر من گلخن است امشب

تو شمع مجلس‌افروزی و من پروانه‌ی محفل
نشستن از تو، بر گِرد تو گشتن از من است امشب

نمی‌دانم نگه چون رفت بیرون گریه چون آمد
ز بس چشمم به رخسار تو محو دیدن است امشب

ز داغ دوری‌ات صد رنگ گل در آستین دارم
بیا گلچین که از داغ تو دستم گلشن است امشب

چو دید آن سبز گندمگون دلم را گفت زیر لب
که یک مور ضعیفی در کنار خرمن است امشب

نمانده در تنم جایی کز او (قصاب) ناید خون!
مرا خون در جگر چون آب در پرویزن است امشب

"قصاب کاشانی"

بیا که بی‌تو دمی نیست که‌اضطراب ندارم

(بی تو خواب ندارم)

بیا که بی‌تو دمی نیست که‌اضطراب ندارم
ز دوری تو دگر نیم‌روزه تاب ندارم

دگر به مملکت تن ز سیل اشک دمادم
عمارتی که تواند شدن خراب ندارم

درین محیط که هجران بوَد کشاکش موجش
به خود گمان نفسی بیش چون حباب ندارم

به یاد روی تو ای مهر من دو دیده‌ی حسرت
کدام صبح که بر راه آفتاب ندارم

نشاط زندگی من! بیا بیا که ز عمرم
هرآنچه می‌گذرد بی‌تو در حساب ندارم

کدام روز ز دست فراق و آتش دوری
دلی ز داغ برشته‌تر از کباب ندارم

ز شعرخوانی عاشق به راه خویش به خاطر
چو خط لعل تو یک بیت انتخاب ندارم

اگر ز من کسی احوال داغ هجر تو پرسید
ز بس‌که سوخته‌ام طاقت جواب ندارم

کدام گوشه که از زخم دل به خون ننشینم
کدام وقت که از دوری‌ات عذاب ندارم

شبم به فکر، که شاید تو را به خواب ببینم
زهی تصور باطل، که بی‌تو خواب ندارم

به کوی یار تو (قصاب) نیست هیچ زمینی
که من ز دیده در آن جا گلی در آب ندارم.

"قصاب کاشانی"

در شهربند عمر که کس را دلیل نیست

(قال و قیل)

در شهربند عمر که کس را دلیل نیست
چیزی به غیر دردسر و قال و قیل نیست

بسیار در قلمرو صورت جمیل هست
اما یکی به خوبی صبر جمیل نیست

وامانده‌ای که تشنه‌لبِ آب رحمت است
هیچ احتیاج او به لب سلسبیل نیست

پوشیده دیده بگذر از این دشت هولناک
در راه عشق به ز توکل دلیل نیست

مالک ز محکمیش زند بر در جحیم
قفلی به تنگ‌درزی مشت بخیل نیست

بستیم راه سیل به فرعون با نگاه
ما را شکاف دیده کم از رود نیل نیست

بخت سیاهم از کجک حرص می‌برد
جایی که زور پشّه کم از زور فیل نیست

(قصاب) قول صائب دانا بگو که گفت
«اینجا مقام پر زدن جبرئیل نیست»

«قصاب کاشانی»

پیچ و تاب زلف مشکینت شده زنجیرها

(بخت بد)

پیچ و تاب زلف مشکینت شده زنجیرها
بند بر پا مانده در زنجیر زلفت شیرها

دردم افزون شد نمی‌دانم ز عشقت چون کنم
با وجود آن‌که کردم در غمت تدبیرها

چون خلاصی کس تواند یافتن از کوی او
نقش پای مور را بر پا نهد زنجیرها

گر نیفتد پرتو حسن تو چون ظاهر شود
دستکار صنعت نقاش بر تصویرها

بخت بد (قصاب) او را دور می‌سازد ز تو
گرچه بسیار از محبت دیده‌ام تأثیرها

"قصاب کاشانی"

روشن شده از حسن تو کاشانه‌ام امشب

(گوشه‌ی میخانه)

روشن شده از حسن تو کاشانه‌ام امشب
خوش باش که بر گرد تو پروانه‌ام امشب

نخل قد دلجوی تو ای زینت فردوس!
سیراب شد از گریه‌ی مستانه‌ام امشب

دست طلب از دامن وصل تو ندارم
هرچند که در بزم تو بیگانه‌ام امشب

سروی شد و چون شعله قد افروخت به افلاک
هر دود که برخاست ز ویرانه‌ام امشب

از بهر یکی جرعه می‌ ، باز چو (قصاب)
جارو بکشی گوشه‌ی میخانه‌ام امشب

"قصاب کاشانی"

غرقه ی دریای عشقیم از کنار ما مپرس

(مشرب پروانه)

غرقه ی دریای عشقیم از کنار ما مپرس
خانه بر دوشیم چون موج از دیار ما مپرس

نخلِ سروستان تصویریم بر از ما مخواه
خار خشک بوستانیم از بهار ما مپرس

مشهد ما را فروغ شمع می‌داند کجاست
مشرب پروانه داریم از مزار ما مپرس

روز و شب در کورهٔ دهریم با صد پیچ و تاب
در گداز امتحانیم از عیار ما مپرس

ما و دل ماتیم در این عرصهٔ شطرنج دهر
جان و دل را تا نبازی از قمار ما مپرس

کشته ی صبح بناگوش و هلاک کاکلیم
بیش از این (قصاب) از لیل و نهار ما مپرس

"قصاب کاشانی"

ما اسیران، همه مرغانِ خوش الحان همیم

(برق نیستان همیم)

ما اسیران، همه مرغانِ خوش الحان همیم
همزبانِ قفس و همدمِ بستان همیم

جمع گردیده به یکجا همه چون رشتهٔ شمع
همه دلسوز هم و سر به گریبان همیم

می‌کند عکس یکی جلوه در آیینه ی ما
چشم بگشوده به روی هم و حیران همیم

لیلی ما همه در عالم معنی ست یکی
در حقیقت همه مجنون بیابان همیم

جان سپردن به خموشی ز هم آموخته ایم
عشقبازان همه شاگرد دبستان همیم

تیره بختان همه از آتش هم می‌سوزیم
همه آتش نفسان ، برقِ نیستان همیم

عندلیب و من و پروانه نداریم نزاع
آخر این قومِ جگرسوخته، یاران همیم

چشم سیریم و نداریم امیدی به کسی
ما فقیران همه قانع به لب نان همیم

"قصاب کاشانی"

بس که بر جانم ز مژگانت خدنگ افتاده است

(آهنگ گلشن)

بس که بر جانم ز مژگانت خدنگ افتاده است
وسعتی خواهم که بر دل کار تنگ افتاده است

تا تو با این آب و رنگ ، آهنگ گلشن کرده‌ای
گل ز شرم عارضت از آب و رنگ افتاده است

یک دل مجروح با چندین غم او چون کند؟
میهمان بسیار و ما را خانه تنگ افتاده است

تا قیامت زنده در گور است مانند نگین
هر که در دنیا به قید نام و ننگ افتاده است

"قصاب کاشانی"

رفتی ز چشم و مانده به جا ، ماجرای تو

(خاک پای تو)

رفتی ز چشم و مانده به جا ، ماجرای تو
خالی‌ست در دو دیده‌ام ای‌دوست جای تو

گویی که روشنایی‌ام از دیده رفته است
تا گریه شسته از نظرم ، خاک پای تو

خاکم به سر که از دل و جان در وجود من
چیزی نمانده است که سازم فدای تو

باید برونش از قفس سینه کرد زود
مرغ دلی که پر نزند در هوای تو

پنهان مکن ز آینه رخسار خویش را
چندانکه کسب نور کند از صفای تو

بگشا دری ز لطف که (قصاب) دیده را
کرده است حلقه ی درِ دولت‌سرای تو

قصاب کاشانی

دندان که در دهان نبوَد، خنده بد نماست

(زیارت دل‌ها)

تا کی به بزم شوق، غمت جا کند کسی؟
خون را به جای باده به مینا کند کسی؟

ابروت می‌برد دل و حاشاست کار او
با کج حساب عشق، چه سودا کند کسی؟

تا مرغ دل پرید ، گرفتار دام شد
صیاد کی گذاشت که پر ، وا کند کسی؟

دنیا و آخرت به نگاهی فروختیم
سودا چنین خوش است که یکجا کند کسی

ای شاخ گل! به هر طرفی میل می‌کنی
ترسم دراز دستی بی‌جا کند کسی

نشکفت غنچه ای که به باد فنا نرفت
در این چمن چگونه دلی وا کند کسی؟

عمر عزیز خود ، منما صرف ناکسان
حیف از طلا که خرج مطلاّ کـند کسـی

دندان که در دهان نبوَد، خنده بد نماست
دکان بی متاع ، چرا وا کند کسی؟

بر روضه های خُلد قدم می‌توان گذاشت
(قصاب) اگر زیارت دل ها کند کسی

قصاب کاشانی

بیوگرافی و اشعار قصاب کاشانی

https://uploadkon.ir/uploads/103718_25قصاب-کاشانی.jpg

(بیوگرافی)

شادروان سعید قصاب کاشانی ـ از شاعران دوره‌ی صفویه بود که در سده‌ی یازدهم و دوازدهم قمری می‌زیست. از زندگی وی اطلاعات دقیقی در دست نیست و خود نیز در اشعارش به احوال خود اشاره نکرده است.

اما آنچه به طور جسته و گریخته از اشعار او درک می‌شود این است که مردی کاسب و تهیدست بوده است. به‌طور قطع و یقین حرفه‌ی او قصابی بوده و به همان جهت تخلص خود را «قصاب» قرار داده است. وی در مقاطع بعضی غزل‌ها از حرفه‌ی خود مضامین عالی برآورده است، مانند تشبیه مژه‌ها به قناره (چنگک قصابی) در بیت زیر:

«قصاب! دور دیده ز مژگان شوخ او
از هر طرف ز بهر دل ما قناره‌ای‌ست»

در تذکرة المعاصرین حزین لاهیجی آمده: سعید قصاب اهل کاشان بود و حرفه‌اش قصابی. وی شعر بسیاری از مردم را حفظ داشت و به مجلس شعرا رفته و در گفتن غزل‌ها با ایشان همراهی می‌کرده است. وی معاصر و معاشر صائب تبریزی بود و مکرر اشعار خود را نزد وی می‌خواند و نزد او می‌آموخت.

گفته‌اند که او سواد نداشته اما معروف بوده که در قوافی و استعمال لفظ اشتباه نمی‌کرده است.

نقل شده که قصاب کاشانی در اواخر عمر ترک پیشه‌ی خود کرده و ساکن مشهد شده و تا آخر عمر آنجا ساکن بوده است. وی پس از درگذشت در آنجا دفن شد (در مورد محل دفن و سال درگذشت او اطلاعات دقیقی در در دست نیست اما با توجه به ذکر درگذشت او در تذکره‌ب حزین، می‌بایست چند سالی قبل از سال تألیف آن کتاب یعنی 1165 هجری قمری درگذشته باشد).‌

روحش شاد و یادش گرامی باد.

─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─

(تیر تقدیر)

دل پر از افغان و ظاهر خالی از جوشیم ما
از سخن لبریز و از گفتار خاموشیم ما

تا به بر گیریم هر دم تیر تقدیر تو را
جمله اعضا چون کمان پیوسته آغوشیم ما

چون تن آیینه ، پنهان در لباس جوهریم
گر چه در ظاهر ز عریانی نمدپوشیم ما

حرف بسیار است، اما رخصت گفتار نیست
بر سر چندین هزار اسرار سرپوشیم ما

نزد اهل دل، زباندانی نمی‌دانیم چیست
هر کجا (قصاب) حرفی بگذرد گوشیم ما

"قصاب کاشانی"